جانشين پدر

وقتى محمد فرزند بزرگ امام هادى(ع) وفات يافت، با خود فكر كردم ماجراى محمدو برادرش حسن(ع)، مانند

ماجراى اسماعيل و امام كاظم، فرزندان امام صادق(ع)،است. نخست تصور مى‏شد محمد، پسر ارشد

امام هادى، بعد از پدرش امام‏است; ولى بعد از وفاتش معلوم شد امام بعدى حسن عسكرى(ع) است.

در موردفرزندان امام صادق(ع) هم همين‏طور. نخست تصور مى‏شد اسماعيل امام هفتم است;

ولى وقتى اسماعيل درگذشت، معلوم شد امام كاظم(ع) هفتمين امام است.

غرق در افكار خود بودم كه امام هادى(ع) رو به من كرد و فرمود: «آرى، اى‏ ابوهاشم، ابومحمد (حسن عسكرى(ع‏»

جانشين من است. علوم مورد نياز مردم، وابزار امامت (كتاب و سلاح پيامبر(ص‏» همراه اوست.

نگين انگشتر

موقعيتى كه امام حسن عسكرى(ع) در آن قرار گرفته بود با وضعيت امامان ديگرتفاوت داشت; زيرا بعد از وفات

وى غيبت امام دوازدهم پيش مى‏آمد و شيعيان بايدبراى تحمل آن آماده مى‏شدند. امام حسن عسكرى، در

چنين زمانى، نگين انگشتر خودرا با جمله «انا الله شهيد» متبرك كرد. گويا مى‏خواست ‏به شيعيان بگويد گمان‏

نكنيد همه چيز به آخر رسيده است; گرچه امام هر عصرى ناظر بر اعمال مردم وشيعيان است، اما خداوند

شاهد اعمال شماست و نبايد كارى كنيد كه باعث ‏بدنامى‏ شيعيان گردد. بر انگشتر ديگر آن حضرت، عبارت

«سبحان من له مقاليد السموات‏و الارض‏» حك گرديده بود; يعنى همان خدايى كه كليد آسمانها و زمين ها

تحت قدرت‏ اوست، حضور يا غيبت جانشينان پيامبر را تعيين مى‏ كند.


نقش بر سنگ


در حضور امام حسن عسكرى(ع) بودم. مردى بلندقامت و تنومند كه اهل يمن بود نزد حضرت آمد. هنگام ورود،

به عنوان ‏امامت، به امام حسن عسكرى(ع) سلام كرد. امام جواب سلامش را داد و فرمود: بنشين.

او كنارم نشست. با خود گفتم: كاش مى‏ فهميدم اين شخص كيست؟

امام فرمود: «فرزند همان بانوى عرب است كه سنگ كوچكى دارد و پدرانم با انگشتر خود آن را مهر كرده ‏اند،

و اكنون آن سنگ را نزد من آورده است تا من‏نيز مهر كنم.»

سپس امام به وى فرمود: «آن سنگ كوچك را بده‏».

مرد يمنى سنگ كوچكى را، كه يك سوى آن صاف بود، برون آورد. امام حسن(ع) آن راگرفت و انگشتر خود را

بر آن زد. اثر انگشتر بر سنگ، نشست ....

از مرد يمنى پرسيدم: آيا تا كنون امام حسن(ع) را ديده بودى؟

نه، به خدا سوگند! سالها مشتاق ديدارش بودم تا اينكه لحظه ‏اى پيش جوان‏ ناشناسى نزدم آمد و مرا به

اينجا آورد.

مرد يمنى در حالى كه اين عبارات را بر زبان مى‏راند، از جاى برخاست: رحمت وبركات خدا بر شما خاندان باد.

بعضى از شما، فضايل را از بعضى ديگر به ارث‏ مى‏بريد. به خدا سوگند، نگهدارى و اداى حق شما همانند

نگهدارى و اداى حق‏ اميرمومنان على(ع) و امامان پس از وى (صلوات خدا بر همه آنها) واجب است.

پيش از آنكه برود، پرسيدم: نامت چيست؟

گفت: من «مهجع بن‏ صلت‏ بن ‏عقبه بن‏ سمعان بن‏ غانم بن‏ام غانم‏» (حبابه) هستم; همان‏ زن يمنى صاحب سنگ

كوچك كه اميرمومنان على(ع) و نوادگانش تا حضرت رضا(ع) آن‏را مهر كرده ‏اند و نقش آنها بر سنگ باقى است.

لطف به شاگرد

حضور امام حسن عسكرى(ع) رسيدم. تصميم داشتم مقدارى نقره از حضرت بگيرم و از آن، به عنوان تبرك،

انگشتر بسازم. در محضرش نشستم، ولى به طور كلى هدف اصلى‏ ام را فراموش كردم. وقتى‏ برخاستم

و خداحافظى كردم، حضرت انگشترش را به من داد و فرمود:

تو نقره مى‏خواستى، ما انگشتر به تو داديم، نگين و مزد ساخت آن هم مال توباشد; گوارايت ‏باد، اى ابوهاشم.

گفتم: مولاى من، گواهى مى ‏دهم ولى خدا و امام من هستى، امامى كه ديندارى من دراطاعت از او است.

امام فرمود: خدايت‏ بيامرزد، ابوهاشم!


پاسخ به پرسش قرآنى


سفيان بن محمد مى‏گويد: ضمن نامه ‏اى از امام حسن(ع) پرسيدم: منظور از «وليجه‏» در آيه‏شانزدهم سوره

توبه چيست؟ خداوند مى ‏فرمايد:


«و لم يتخدوا من دون الله و لا رسوله و لا المؤمنين وليجه‏»

«آن مجاهدان‏ مخلصى كه جز خدا و رسولش و مومنان كسى را محرم اسرار خود قرار ندادند.»

هنگام نوشتن نامه با خود فكر مى‏كردم كه منظور از «مؤمنين‏»، در اين آيه‏ كيانند؟

امام حسن(ع) چنين جواب نوشت: «وليجه، غير امام حق است كه به جاى او نصب مى‏شود; و اما اينكه در

خاطرت‏ گذشت مراد از «مؤمنين‏» در آيه چه كسانى هستند؟ بدان كه مؤمنين امامان‏ برحقند، كه از خدا براى

مردم امان مى‏گيرند و امان آنها مورد قبول خداونداست.»

پرسش فراموش شده

حسن بن‏ظريف می گوید: دو مساله در ذهنم بود كه ‏تصميم داشتم ضمن نامه ‏اى ازامام حسن عسكرى(ع)

بپرسم. يكى چگونگى داورى حضرت‏ قائم(عج) پس از ظهور و ديگرى‏در باره «تب ربع‏». پرسش دومى را فراموش

كردم،تنها نخستين پرسش را نوشتم وجواب خواستم.

امام حسن عسكرى(ع) در جواب نوشت:

وقتى از قائم(عج) ظهور كند، بر اساس علم‏ خود قضاوت مى‏كند و شاهد نمى‏ طلبد; مانند قضاوت داود

پيامبر(ع). تو خواستى درمورد «تب ربع‏» نيز بپرسى، ولى فراموش كردى. آيه زيرا را بر كاغذى بنويس وبه آن

كه تب دارد بياويز; به اذن خدا، ان‏شاءالله، سلامت‏ خود را باز مى ‏يابد.

«يا نار كونى بردا و سلاما على ابراهيم.

اى آتش، براى ابراهيم خليل(ع) خنك و مايه سلامتى باش.»(انبياء،69).

همين دستور را انجام دادم و بيمار سلامتى خود را بازيافت.

يادگارى


به محضر امام حسن عسكرى(ع) رفتم و تقاضا كردم برايم به خط خود چيزى، به ‏رسم يادگار، بنويسد تا هر وقت

كه خط آن بزرگوار را ديدم، بشناسم.

فرمود: بسيار خوب. احمد، خط درشت و ريز به نظرت گوناگون است، مبادا به شك‏ بيافتى!

آنگاه دوات و قلم خواست. تقاضا كردم قلمى را كه با آن مى‏ نويسد، (به‏ عنوان تبرك) به من ببخشد.

وقتى از نوشتن فارغ شد، با من صحبت كرد; قلم را با دستمال پاك كرد، به من‏داد و فرمود: «بگير، احمد».

گفتم: فدايت‏شوم; مطلبى در خاطر دارم و به خاطر آن اندوهگينم. مى‏خواستم ازپدرتان بپرسم، توفيق نيافتم.

اكنون مى‏ خواهم از شما بپرسم.

فرمود: آن مطلب چيست؟

پاسخ داد: مولاى من، راويان از پدرانتان نقل كرده ‏اند كه: «پيامبران بر پشت،مومنان به طرف راست، منافقان

به طرف چپ و شيطان ها به رو مى‏ خوابند.»

فرمود: اين روايت درست است.

عرض كردم: مولاى من! هر چه مى‏ كوشم به طرف راست‏ بخوابم، نمى‏ توانم.

امام حسن(ع) لختى سكوت كرد. آنگاه فرمود: «احمد، نزديك بيا.» نزديكش رفتم.

فرمود: دستت را زير لباست‏ببر; چنين كردم. آنگاه حضرت، دست راست‏خود را به ‏پهلوى چپ و دست ديگرش را

به پهلوى راستم كشيد و اين كار را سه بار تكراركرد. از آن زمان به بعد، نمى ‏توانم به پهلوى چپ بخوابم


خبر قتل


هنگامى كه ‏مهتدى (چهاردهمين خليفه عباسى) سرگرم جنگ با مواليان ترك بود،براى امام حسن ‏عسكرى(ع)

نامه نوشتم كه: «آقاى من! خدا را سپاس كه شرمهتدى را از مابازداشت، شنيده ‏ام او شما را تهديد كرده و گفته

است: به خدا آنها (اهل‏بيت(ع‏» را نابود مى ‏كنم.»

امام حسن(ع) به خط خود چنين‏ پاسخ داد: «اين گونه ‏رفتار او، عمرش را كوتاه كرد. از امروز تا پنج روزبشمار;

او در روز ششم،بعد از آنكه خوار گرديد، كشته خواهد شد.»

همان‏گونه‏ كه امام(ع) فرموده بود،تحقق يافت.


زندان على بن نارمش


زمانى امام حسن عسكرى(ع) را به زندان «على بن‏نارمش‏»بردند. او از دشمنان سرسخت آل على(ع) شمرده

مى‏ شد. ولى تحت تاثير جذبه معنوى‏ و سيماى ملكوتى امام قرار گرفت. هنوز بيش از يك روز از دستگيرى امام

نگذشته ‏بود، كه در برابر امام خاضع شد، چهره بر خاك نهاد و تا خروج امام از زندان،ديده از زمين برنداشت.

او، از آن پس، بيش از همه امام را مى‏ ستود و در شناخت جايگاه امام از همه ‏بصيرتر بود.

سامرا در سفرنامه

1- سفرنامه سيف‏الدوله

روز دوشنبه دهم، از تكريد نه ساعت كلك رانده به‏آستانه متبركه عسكريين، كه موسوم به سامره و سرمن‏راى

است، مشرف شديم.

آبادى خود سامره قدرى دور از شط در زمين هموار ريگ بومى واقع است. به قدرهزار خان[وار] جمعيت دارد.

در همه عرب به خوشى آب و هوا معروف است. بيست‏سال قبل، از 230 آ لكناهور هند وجهى آورده، قلعه

ساختند.


2- مدفن عسكريين(ع)


مدفن مطهر امامين الهمامين بقعه و گنبد بسيار بزرگ، دومناره و صحن وسيع دارد كه همه آنها را، در عهد

فتحعلى شاه قاجار، خوانين ‏دنبلى خوى ساخته ‏اند. متصل به همان صحن مقدس، بر روى سرداب و محل

غيبت‏ حضرت‏ صاحب عجل الله فرجه در عهد خاقان، كه محمد على ميرزاى مرحوم وزير بغدادرا شكست

فاحش داده، سامره را متصرف شد، مسجد و صحن ساخته است.

سامره به قدر سى صد خانوار جمعيت دارد و ربع فرسنگ دوره قلعه سامره است،ليكن همه قلعه معمور

نيست و ديوار قلعه سامره را محمدشاه هندى از گچ و آجرساخته ‏اند و برجهاى بسيار محكم به دورش انداخته.

هواى سامره چون بهشت است و خاكش عنبر سرشت. اكثر از سنگ ريزه‏ هايش سليمانى‏ است و سبز و زرد

و مرجانى; زيرا كه، از كثرت خوشى هوا در آن دشت‏ باصفا، سنگش ‏بدان طريق مصفا شود. همه روزه كه به

جهت تفرج و تماشا به آن دشت و صحرا مى ‏رفتيم، از آن سنگ ريزه ‏ها برمى‏ چيديم و با جيب و دامان به

منزل مى‏ كشيديم.

چون حضرت امام على ‏النقى(ع) را از مدينه طيبه خارج كردند و به سامره آوردند،مى‏ فرمودند كه:

«خرجت من المدينه كرها و دخلت ‏بسر من راى كرها و ان خرجت منها خرجت كرها».

شخصى عرض كرد كه از چه بابت اين فرمايش را مى ‏فرماييد؟

فرمودند: «لطيف هوائها [63 ب] و قله دائها و عذب مائها»; يعنى به جهت‏ پاكيزگى هوايش و كمى دردش و

شيرينى آبش.

3- تپه خليفه


معتصم را اسباب جلالت‏ بسيار بود و لشكر بى‏ شمار. هر وقت كه برباره شوكت‏ سوار شدى صد هزار نفر در

ركابش سوار بود و همه صحراى سامره درياى‏لشكر مى‏نمود. روزى با خود خيال كرد كه جلالت ‏خود را بر حضرت

امام حسن‏ عسكرى(ع) بنمايم و بر روى او باب خفت‏بگشايم. چون پاى در ركاب نمود، امر به احضار آن جناب

فرمود. با رسيدن امام معظم ونوباوه دودمان سيد عرب و عجم، خليفه امر كرد كه هر گاه در اين صحرا و دشت

وملك و كشت جاى بلندى بود كه در آنجا به تماشاى سبزى صحرا و تفرج رياحين وگلها مى‏ نموديم و به

عشرت مى ‏افزوديم. و در آن بين امر كرد كه هر سوارى يك‏توبره خاك آورده، در يك جا بريزيد.

بر حسب امر خليفه، بعد از نيم ساعت، پشته‏اى از خاك برآمد و درخت‏حكم خليفه‏را نوبت ثمر. فورا بر بالايش

فرش انداخت و خليفه به عشرت پرداخت. چون كار آن‏تپه به اتمام رسيد، خليفه از امام(ع) پرسيد كه چقدر [68 ا]

سوار مى‏بايد كه ‏در نيم ساعت چنين تپه بيارايد؟ امام(ع) فرمودند كه، اين سوار پيش سواران‏ خداوند علام قدرى

ندارد و كسى ايشان را لشكرى نمى ‏شمارد; و هر گاه تماشاى لشكرخدايى خواهى و جلالت و منزلت

پادشاهى حضرت الهى در ميان دو انگشت من نظاره كن‏و بر حالت ذلت‏خود چاره. معتصم چون در ميان دو انگشت

آن حضرت ديد، هوش ازسرش پريد. ديد كه همه روى زمين لشكر ابلق سوار است و همه زره ‏پوش و نيزه ‏دار.

فورا از بيم و ترس ديده بر هم نهاد و زبان به تمجيد آن حضرت گشاد. از آن روزآن حضرت مشهور به امام

حسن عسكرى(ع) گرديد.



محمد ميانجى


منبع: موسسه جهانی سبطین(ع)